Tuesday 1 July 2014

Πώς να μιλήσουμε στα παιδιά για το θάνατο




Συνήθως έχουμε πολλά να πούμε για τα στραβά που βλέπουμε γύρω μας. Θα αρχίσω λέγοντας ένα θετικό σχόλιο.

Όπως θα καταλάβατε η δασκάλα που σκότωσαν πριν από μερικές μέρες ήταν η δασκάλα της μικρής μου. Μου στοίχησε πολύ ό,τι έγινε και η διαχείριση του ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Πολλοί γονείς ήταν στην ίδια θέση με μένα.

Το σχολείο μαζί με το υπουργείο Παιδείας φρόντισαν και ήρθαν ψυχολόγοι, όπου μίλησαν με τους γονείς δίνοντας τους πρακτικές συμβουλές στο πώς να αντεπεξέλθουν οι ίδιοι και πώς να μιλήσουν στα παιδιά για τη δολοφονία. Ήταν μια πολύ καλή κίνηση και μπράβο τόσο στο σχολείο όσο και στους ψυχολόγους.

Θέλω να μοιραστώ μαζί σας, κάποια πράγματα που μας είπαν οι ειδικοί, γιατί όπως και να γίνει, το να μιλήσουμε στα παιδιά για το θάνατο και την απώλεια δεν είναι κάτι εύκολο.

Όταν πεθάνει κάποιος δικός μας είναι σημαντικό να μιλήσουμε οι ίδιοι στα παιδιά, όσο δύσκολο και αν είναι. Δεν είναι σωστό να ακούσουν τις κακές ειδήσεις από ένα ξένο.

Πρέπει να τους μιλήσουμε απλά και κατανοητά. Να τολμήσουμε να πούμε τη λέξη πέθανε και να επισημάνουμε πως ο θάνατος είναι κάτι αμετάκλητο.

Δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε εκφράσεις όπως πήγε ταξίδι, έκλεισε τα μάτια ή κοιμήθηκε. Τα παιδιά τείνουν να προσωποποιούν τα πάντα. Φανταστείτε πως θα αισθανθούν αν για παράδειγμα τους πείτε ότι ο παππούς πήγε ταξίδι μακρινό, και λίγο αργότερα ακούσουν ότι ο πατέρας τους ή κάποιος άλλος φεύγει για ταξίδι. Η καλύτερη λέξη είναι πέθανε.

Όπως επίσης δεν πρέπει να πούμε ότι τους χρειάστηκε ο Θεός και τους πήρε κοντά του επειδή τους ήθελε ή ότι επειδή ήταν καλοί έγιναν άγγελοι. Οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν ούτε γιατί τους θέλει ο Θεός ούτε γιατί είναι καλοί.

Μπορούμε να τους εξηγήσουμε πως λειτουργεί το σώμα μας, να τους πούμε για την καρδία μας, πόσο σημαντική είναι και ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν, μόλις αυτή σταματήσει να κτυπά. Έτσι, είναι πιο εύκολο να καταλάβουν γιατί ο θείος πέθανε, αν τους εξηγήσουμε ότι σταμάτησε η καρδούλα του να κτυπά.

Οι ψυχολόγοι μας είπαν ακόμη, πως αν έχουμε στο σπίτι ένα κατοικίδιο και αυτό πεθάνει, να μην
κρύψουμε το γεγονός λέγοντας πως πήγε κάπου αλλού, πως βρήκε άλλη οικογένεια, αλλά να αδράξουμε της ευκαιρίας να μιλήσουμε στα παιδιά για τον κύκλο της ζωής. Γεννιόμαστε, ζούμε, πεθαίνουμε.

Και φυσικά θα έρθουν πολλές ερωτήσεις. Ίσως όχι αμέσως, γιατί τα παιδιά πολλές φορές τείνουν να επεξεργάζονται αυτά που τους λέμε και να ρίχνουν απορίες σε χρόνο άσχετο.

Ας μην φοβηθούμε να απαντήσουμε αυτές τις ερωτήσεις με ειλικρίνεια, χωρίς να τα παραμυθιάζουμε.

Θα πεθάνουν όλοι οι άνθρωποι; Ας το πούμε, ναι θα πεθάνουν, και ας τα καθησυχάσουμε λέγοντας τους πως συνήθως οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν μεγαλώσουν και γεράσουν.

Θα πεθάνεις και εσύ; Ναι θα πεθάνω και εγώ, αλλά υπολογίζω αυτό να συμβεί ύστερα από πολλά χρόνια και μέχρι τότε θα συνεχίσω να σε φροντίζω και να σε αγαπώ.

Πεθαίνουν όσοι αρρωστούν; Εξαρτάται από την αρρώστια. Συνήθως όχι. Θυμάσαι εσύ πόσες φορές αρρώστησες και πήγαμε στο γιατρό και έγινες καλά; Είναι όμως μερικές αρρώστιες που είναι δύσκολες και οι άνθρωποι πεθαίνουν.

Ίσως δεν είναι εύκολο να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις. Μην αισθανθείτε άσχημα για αυτό. Πείτε με ειλικρίνεια στα παιδιά πως δεν ξέρετε, και πως θα ψάξετε να βρείτε τις απαντήσεις που ζητούν.

Τα παιδιά όπως και οι μεγάλοι χρειάζονται να μιλήσουν για αυτόν που έχασαν. Ας τους αφιερώσουμε χρόνο να ακούσουμε τι έχουν να μας πουν. Μπορεί να θέλουν να επιβεβαιώσουν ότι τον αγαπούσαν, να μοιραστούν κάποιες αναμνήσεις.

Τέλος είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουν τα παιδιά τη ρουτίνα τους όσο δύσκολο και αν είναι αυτό. Ίσως τις πρώτες μέρες μετά από ένα θάνατο, αυτό να είναι δύσκολο. Όμως τα παιδιά χρειάζεται να επιστρέψουν στο πρόγραμμά τους, ακριβώς για να τους δείξουμε πως η ζωή συνεχίζεται και επειδή η ρουτίνα τα βοηθά.

Οι γονείς, η οικογένεια το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να σταθούν δίπλα τους και να τους αφιερώνουν όσο περισσότερο χρόνο γίνεται.

Έχω τα φυλλάδια που μας έδωσαν στη συνάντηση. Όποιος θέλει περισσότερες λεπτομέρειες πολύ ευχαρίστως να τα σκανάρω και να του τα στείλω.

21 comments:

  1. Εξαιρετικό post και εξαιρετικός ο τρόπος χειρισμού ενός τόσο δύσκολου θέματος.
    Δεν μπορώ να φανταστώ πόσο πιο δύσκολο θα είναι να εξηγήσεις σε τόσο μικρές ηλικίες ένα βίαιο θάνατο όπως αυτόν.
    Δύναμη σε όλους.

    ReplyDelete
    Replies
    1. οι ψυχολόγοι μας είπαν ότι δεν χρειάζεται να μπαίνουμε σε πολλές λεπτομέρειες κυρίως βίαιες. όχι μόνο για τούτο το περιστατικό αλλά για όλα. αν το παιδί ζητήσει λεπτομέρειες να πούμε αλλά με τρόπο που να μην το σοκάρουμε. να του εξηγήσουμε για παράδειγμα ότι ο συγκεκριμένος πατέρας δεν ήταν καλά, ότι ήταν άρρωστο το μυαλό του και να του δώσουμε να καταλάβει πως δεν κινδυνεύει το ίδιο από τον πατέρα του.

      Delete
  2. Όλα τα σκυλιά του Χόλυγουντ στο ημερολόγιό σου! Αεί ο Θεός ο Μέγας Γεωμετρεί!

    ReplyDelete
    Replies
    1. Λες να ζητήσω αστέρι στη λεωφόρο της δόξας;

      Delete
    2. Λες να ζητήσω αστέρι στη λεωφόρο της δόξας;

      Delete
  3. ίσως κάποιες φορές να εν καλό να το πιάνουμε τζαι κάπως πιο αστεία. [ίσως εμείς οι λίο πιο κυνικοί/κάφροι/whatever] besides, ένα ανέκδοτο εν η ζωή μας.
    πάντα όμως με προσοχή στο δέκτη.

    ReplyDelete
    Replies
    1. ένα που τα πράματα που είπαν οι ειδικοί είναι ότι πρέπει τζαι οι γονείς να εξοικιωθούν με το θέμα. επομένως αν το χιούμορ βοηθά γιατί όχι. αν και στα μικρά παιδιά δύσκολα θα δουλέψει το χιούμορ.

      Delete
  4. Πολλά καλό ποστ Μάνα! Ο θάνατος εν κάτι που ακόμα και εμείς οι ίδιοι εν δύσκολο να αποδεχτούμε, πόσο μάλλον να το εξηγήσουμε και σε ένα μωρό.

    ReplyDelete
    Replies
    1. στη συνάντηση ήταν μια κυρία η οποία μας έλεγε ότι ποτέ δεν μίλησε στα παιδιά της για το θάνατο γιατί θεωρεί πως δεν θα καταλάβουν. η αλήθεια είναι πως το πρόβλημα το έχει η ίδια που δεν αποδέχεται το θάνατο, παρά τα παιδιά.

      τα παιδιά μας πρέπει να ξέρουν. έλα ένα πρωί γίνει κάτι και χάσουν κάποιον που αγαπούν, ακόμη και τους γονείς τους. θα είναι πολύ μεγαλύτερο το σοκ. καλύτερα να ξέρουν και να έχουν υπόψη τους τι γίνεται. κανείς δεν ζει για πάντα.

      Delete
  5. Ωραία τα είπες Μάνα!
    Τα ζήσαμε κι εμείς, η μικρή μου ήταν 2 χρονών όταν ήρθε αντιμέτωπη με την έννοια του θανάτου. Δύσκολες καταστάσεις και το κάθε παιδί το χειρίζεται διαφορετικά το θέμα. Όπως και να έχει όμως, η χειρότερη επιλογή που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να πει κάτι του στυλ "πήγε ταξίδι και θα γυρίσει..." κλπ. Είναι εντελώς λάθος να δημιουργούμε ψεύτικες προσδοκίες σε ένα παιδί για κάτι που ξέρουμε ότι δεν πρόκειται να γίνει ποτέ.

    Τα παιδιά μας θέλουν αλήθειες. Με τρόπο μεν, αλήθειες δε.

    ReplyDelete
    Replies
    1. είμαι πολλά εναντίον του να έχουμε τα παιδιά μας στην "αποστείρωση". να μην έχουν ιδέα τι γίνεται γύρω τους. όπως είπα τζαι της Hyde ο θάνατος είναι μέρος της ζωής μας. και έχεις δίκαιο για τις προσδοκίες. είναι σαν να τους λέμε ψέματα και στο τέλος να βγαίνουμε εμείς ψεύτες.

      Delete
  6. Ωραίο ποστ. Ίσως επειδή πολλά νωρίς έμαθα, έζησα τούτο το πράμα (με τα καλά και τα κακά που μου είπαν, εν καλό που μου εκάμαν τελικά και τα "λάθος"), εν εμπορούσα να ακούω πελλάρες που ελέαν σε συμμαθητές και φίλους μου, τζαι ακόμα εν μπορώ να βρίσκω κόσμο που λαλεί "εν μπορώ να πηαίνω σε κηδείες" επειδή εν επήε ποτέ σε καμιά κηδεία διότι "μάνα μου το μωρό, έννα το συγχύσουμε".
    Έχει λόγο που υπάρχουν οι κηδείες σε τόσες θρησκείες, και σε το΄τη την περίπτωση από ότι ξέρω εκκλησία και ψυχολογία συμφωνούν. Εν ένα βήμα που σε φέρνει πιο κοντά στο closure. Τέσπα, επολλολόησα πάλε.
    Άρεσε μου το θέμα σου, μακάρι να μεν υπήρχε έτσι αφορμή που πίσω.

    ReplyDelete
    Replies
    1. τζαι η μάμα μου από νωρίς μας προσγείωνε στην πραγματικότητα χωρίς να ωραιοποιεί τα πράγματα. μπορεί να ακούγεται σκληρό αλλά στην πορεία νομίζω ήταν η καλύτερη πολιτική. ξέρεις από νωρίς και προετοιμάζεσαι.

      Delete
  7. ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΠΟΣΤ, συμφωνώ με κάθε λέξη.
    Προσωπικά έχω κάνει ακριβώς όσα και όπως τα λες και πραγματικά βλέπω ότι τα παιδιά (3-4χρ) τα αποδέχονται μια χαρά. Ας σκεφτούμε ότι η λέξη "πέθανε" για εκείνα ακόμα δεν σημαίνει τίποτε, σε εμάς είναι που έχει συνδεθεί με κάτι το συγκλονιστικό/τραυματικό. Οπότε η πρώτη τους επαφή με τη λέξη δεν χρειάζεται να είναι κάτι διαφορετικό από ότι ήταν η γνωριμία τους με το "έφαγε", "άμμου", πίμπι", "χάμπουρκερ" κτλ. Ένας ήχος είναι, που απλά σημαίνει ότι ο άλλος την έκανε. Πάππαλλα.

    Εμείς κάναμε καλή, θεωρώ, αρχή με λιμπουρούθκια και κατσαρίδες. Ττακκ! Επέθανε τωρά; Ναι Άθρωπ μου, επέθανε.


    υ.γ. σόρρυ φορ γιορ λοςς...

    ReplyDelete
    Replies
    1. η ζωή είναι δύσκολη, θα υπάρχουν απώλειες, θα υπάρχει κλάμα. όπως για ένα ενήλικα είναι σημαντικό να περνά που τη διαδικασία της απώλειες, το ίδιο είναι και για ένα μωρό. εν κρίμα να του τη στερούμε επειδή φοβόμαστε οι γονείς να αντιμετωπίσουμε το θάνατο.

      την αρχή την κάναμε με θεία και πρόγιαγια. τις θυμούνται κάποτε ρωτούν τι έγινε, τους απαντούμε. πιστεύω θα καταλάβουν την οριστικότητα του θανάτου, όταν χάσουμε το λεβέντη σκύλο. δεν πρόκειται να τους "στερήσω" τη λύπη, λέγοντας τους ότι πήγε κάπου αλλού. θα τους πω ότι πέθανε και θα τον κλάψουμε μαζί και θα είναι ένα μάθημα ζωής.

      Delete
  8. επειδή δεν ξερω το θεμα(δολοφονια της δασκάλας),κάνε μου μια χαρη,δωσε λινκ,να δω την ειδηση...

    ReplyDelete
  9. !!!!Tι να πεις και πώς να το πεις σ'ένα παιδι!!!:(((

    ReplyDelete
  10. Νομίζω οι γονείς που αφήνουν τα παιδιά τους αποστασιοποιημένα που το θάνατο εν επειδή και οι ίδιοι εν μπορουν να διαχειριστούν τη μονιμότητα της κατάστασης. Δηλαδή εν για να διαφυλάξουν κ τον εαυτό τους μαζί με το μωρό. Εννοείται εν λάθος.

    ReplyDelete
  11. Νομίζω οι γονείς που αφήνουν τα παιδιά τους αποστασιοποιημένα που το θάνατο εν επειδή και οι ίδιοι εν μπορουν να διαχειριστούν τη μονιμότητα της κατάστασης. Δηλαδή εν για να διαφυλάξουν κ τον εαυτό τους μαζί με το μωρό. Εννοείται εν λάθος.

    ReplyDelete
  12. Mana, poli kalos o provlimatismos sou...Egw den katalavainw giati den prepei ta paidia na parevriskontai se kideies. Thewrw oti antilamvanomeno to mwro oti o thanatos en kati pou perna i oikogeneia mazi, en ena gegonos koino, einai kalitera.

    ReplyDelete
  13. Ετοιμάζομαι να στείλω τη Δοκησίσοφη στον Αρνιακό! Boom Boom Boom I want you in my room! Θα σας ξαναμπινελικώσει ο μπόμπιρας! Είστε παραγωγή εσείς ή μήπως Στηβ Ντούζος? Αγαπώ σε σου λέω, αρέσκεις μου! Γκαουσιανή Κοδωνοειδή! Είμαι ο τρελοχημικός της γειτονιάς σου! Απώλειες Πολέμου, παραγωγή με ερμηνευτικούς κραδασμούς! Μπουρλότο στα μπατζάκια σας! Τι σου κάνω Μάνα μου!

    ReplyDelete