Thursday 4 August 2011

Κυπριακά για δυνατούς λύτες


Τα κυπριακά τα αγαπώ πάρα πολύ. Δεν τα σνομπάρω, τα μιλώ, δεν μπορώ να πω ότι τα γράφω όμως. Μου αρέσει να μαθαίνω καινούριες λέξεις. Συνήθως κρύβουν μια ιστορία τα κυπριακά. Είτε από τα αρχαία θα προέρχονται είτε θα είναι κατάλοιπα των κατακτητών που πέρασαν από τούτο τον τόπο.

Οι γιαγιάδες μου και η θεία εμπλούτιζαν για αρκετά χρόνια το κυπριακό λεξιλόγιό μου. Δεν υπήρχε περίπτωση πάνω στη συζήτηση να μην ρίξουν άγνωστες λέξεις. Μου φαίνεται πως όταν σβήσει εντελώς η γενιά των παππούδων μας, θα χαθεί μεγάλο μέρος της διαλέκτου. Λέξεις που μόνο οι παλιοί ξέρουν και χρησιμοποιούν. Κρίμα είναι. Τα κυπριακά θα έπρεπε να τα αγαπούμε και να τα προσέχουμε.

Στις κόρες μαθαίνω κυπριακές λέξεις. Όταν κάποιος πάει να τις διορθώσει για παράδειγμα να πουν δάγκωσα αντί άκκασα του θυμώνω. Κόρη μάμα, μου λέει η μεγάλη και πραγματικά χαίρομαι να το ακούω.

Την ιδέα μου την έδωσε ο Έβρος με το πανικέλλιν. Χωρίς να ανοίξετε λεξικό μπορείτε να δώσετε ερμηνεία για τις παρακάτω λέξεις;

1. Καυκαρώνω
2. Ατσάππιστος (ο)
3. Τσαεράς (ο)
4. Ζανίν (το)
5. Δρουμπίν (το)
6. Τσούλλος (ο)
7. Ξωτζοιμούμαι
8. Μάλη (η)
9. Φακκόλοος (ο)
10. Συκαμιά (η)

Ο νικητής ή τουλάχιστον τζείνος που θα κουτσίσει τα παραπάνω κερδίζει μια φίζα χαλλούμια, γλυκό καρυδάκι, μια πότσα ζιβανία τζαι ένα τσέστο ραφκιόλες.

39 comments:

  1. Κανονικά δαμέ πρέπει να απαντήσουν οι εξ Ελλάδος αναγνώστες/αναγνώστριες! Να δούμεν τί εμάθαν τόσον τζαιρόν :Ρ

    ReplyDelete
  2. Συγκινούμαι να βλέπω μαλακείες που εξεκίνησα να σπέρνουν ιδέες ωραίες και ευφάνταστες. Εν κάτι σαν την ανακύκλωση που τον αέραν τον κουπανιστόν!

    Ινβίχτος: +1

    Ευαγγελία ???

    ReplyDelete
  3. Τα βρήκες σκούρα Ινβίκτους ή μου φαίνεται;

    ReplyDelete
  4. το 3 φανταζομαι οτι εχει να κανει με την καρεκλα.μπορει να πεφτω και πολυ εξω ομως...

    κατα τ'αλλα, θα κεραστω καρυδακι και θα εξαφανιστω, δε με σηκωνει το κλιμα!


    μιζζχχζζζχ...from work.asleep.

    ReplyDelete
  5. Δεν τα γνωρίζω όλα αλλά αν επιμένεις, να απαντήσω και να σου βάλω κι εγώ μια λέξη να προσθέσεις στη λίστα!

    ReplyDelete
  6. να βάλει λέξη στη λίστα λαλεί!!
    ΝΑ ΒΑΛΕΙ ΛΕΞΗ ΣΤΗ ΛΙΣΤΑ ΛΑΛΕΙ!!

    άτε βάλε.

    ReplyDelete
  7. 1. Καυκαρώνω
    ζευγαρώνω

    2. Ατσάππιστος (ο)
    αυτος που δεν έχει σκαλιστεί για φύτεμα

    3. Τσαεράς (ο)

    ξέρω μόνον η τραέρα, η καρέκλα

    4. Ζανίν (το)

    γουοτ;;;

    5. Δρουμπίν (το)
    βότανο νομίζω το θυμάρι. Εσιει τζιαι ενα χωρκ'ον που το λαλούν έτσι, βλ. το (παιδικό;) ΄στιχάκι "οι γενετζιες στο Δρουμπίν, επουλούσαν το πουττίν)


    6. Τσούλλος (ο)
    χαχά! κατα τη Μεγαλομήτωρ όλα μου το ρούχα. Το κουρέλι.

    7. Ξωτζοιμούμαι
    κοιμάμαο ελαφρα, δεν έχω φτάσει στη φάση REM. συνώνυμο είς Κυπριακήν: "λαοτζοιμούμαι"

    8. Μάλη (η)
    ξέρω μόνο τό Μάλι, η περιουσία.

    9. Φακκόλοος (ο)
    αυτός που λέει λόγια για να πληγώσει, αυτός που κρατά κακία.

    10. Συκαμιά
    η... μα αλώπως εν μουριά που την λαλούν; βλέπε Sycamore Tree.

    πότε εννα μου διορθώσεις το γραπτόν μου;
    τι εκέρδισα;

    ReplyDelete
  8. 1. Καυκαρώνω
    Δεν γνωρίζω τη λέξη αλλά αν υποθέσω ότι προέρχεται από το "καύκα" τουτέστιν φιλενάδα/ερωμένη, τότε μπορώ να υποθέσω ότι σημαίνει "αποκτώ φιλενάδα/ερωμένη"

    2. Ατσάππιστος (ο)
    Αυτός που δεν έχει τσαππιστεί (σκαλιστεί δηλαδή)

    3. Τσαεράς (ο)
    Αυτός που κατασκευάζει τσαέρες (καρέκλες δηλαδή)

    4. Ζανίν (το)
    Δεν είμαι σίγουρος. Η μάνα μου χρησιμοποιεί τη λέξη "τζανίν" (as in "παναϊα μου, έκαμες με με το τζανίν!"). Αν είναι αυτό, τότε το ερμηνεύω ως "λάωμαν" ή φόβο/άγχος

    5. Δρουμπίν (το)
    Ο τζύρης μου μες την κοφίναν που έshει κάτω στο υπόγειο τζαι στην οποία έshει μονίμως καραόλους για να τρώμεν, έshει τζαι καμπόσα δρουμπιά μέσα. Το δρουμπίν (ή θρουμπίν) είναι θάμνος ο οποίος όταν έιναι ανθισμένος μοιάζει με κάτι ανάμεσα σε θυμάρι και ρίγανη. Σπίτι πάντως το έχουμε ξερό, κάτσαρο.

    6. Τσούλλος (ο)
    Ο πόντος

    7. Ξωτζοιμούμαι
    Ξενοκοιμάμαι

    8. Μάλη (η)
    Υποθέτω αναφέρεσαι στη μασχάλη; (as in κρατά το όπλο "υπό μάλης")

    9. Φακκόλοος (ο)
    Αυτός που "φακκά λόγια", που λαλεί κατζίες, που θυμάται λόγια που ειπώθηκαν και την κατάλληλη στιγμή τα επαναλαμβάνει για να "την πει" στο συνομιλητή του και να τον κάνει να νιώσει άσχημα. Ο ΠαΣχιΦα δηλαδή...

    10. Συκαμιά (η)
    Η συκομουριά, η μουριά. Κοινώς η βαβατσινιά!


    Πρόσθεσε στη λίστα σου τη λέξη σιεροαλακατόσκουντρος. Να δούμεν ποιός εννα την έβρει...

    ReplyDelete
  9. θα περιμένω και άλλες απαντήσεις για να σου πω πόσο κοντά έφτασες.

    ReplyDelete
  10. Οοοοουυυυυυ εν παίζω! Οι γνώσεις μου περί "βαρετών" κυπριακών εν πολλά περιορισμένες.:-S

    Ζανίν:
    έπιαν τον το ζανί, έπιαν τον η πελλάρα
    εν να με κάμεις με το ζανί, εν με κάμεις με το λαόμα

    Περί δρουμπιού, φακκόλοου και συκαμιάς, εκάλυψε με η Ποστ.

    ReplyDelete
  11. egw nomizw na kerdisei opoios kamei mia protasi me oles tis lexeis mesa, afotou mas dothoun oi etymologies
    filouTHKIA

    ReplyDelete
  12. 1) Καυκαρώνω = αφαιρώ κάλυμμα κεφαλής, κουρεύω βαθιά
    Ετυμολογία: καυκίν (κρανίο) -> καύκαρος -> γυμνοκέφαλος (χωρίς κέρατα ή μαλλιά).

    2) Ατσάππιστος = ασκάλιστος
    Ετυμολογία = zapa (ενετική λέξη) -> σκαπάνη

    3) Τσαέρας = καρεκλάς
    Ετυμολογία = chaire (Αρχ. Γαλλική) = καρέκλα

    4) Ζανίν = ίκτερος, κιτρινάδα
    Ετυμολογία: jaune (γαλλ.) είτε ζάγανος (μεσαιωνικά Ελληνικά).

    5) Δρουμπίν = θυμάρι
    Ετυμολογία: θρύμβη

    6) Τσούλλος = κουρέλι
    Ετυμολογία: çul (τουρκ.)

    7) Ξωτζοιμούμαι= κοιμούμαι εκτός σπιτιού
    Ετυμολογία: Έξω + κοιμούμαι

    8) Μάλη = κλάδος, μασχάλη δέντρου, παραφυάδα
    Ετυμολογία: Μάλη (Αρχ. Ελλ.)

    9) Φακκόλοος = φλύαρος
    Ετυμολογία: φακκώ (ηχομίμηση) + λόγος

    10) Συκαμιά = μουριά
    Ετυμολογία: απλολογία της λέξης συκάμινος (Αρχ. Ελλ.)

    ReplyDelete
  13. Μάνα εν πολλά ωραία η ανάρτηση σου. το καυκαρώνω εν το ξανάκουσα. τα υπόλοιπα νομίζω εξηγήσαν τα σωστά οι προλαλήσαντες. προσθέτω και μια που τις αγαπημένες μου, καϊρέττιν (το) και εννά θελα πολλά να ακούσω ερμηνεία.

    ReplyDelete
  14. Καυκαρώνω δεν είναι το ζευγαρώνω είναι όταν κουρέυται κάποιος ή ένα ζώο πολύ βαθιά. πρώτο νούμερο που λαλούμε

    το ζανίν δεν είναι ο φόβος ειναι ο ίκτερος, η χλωμάδα

    Κοντά είσαι με τη μασχάλη αλλά όχι ακριβώς. είναι η παραφυάδα

    Τσούλλος δεν είναι ο πόντος είναι το παλιόρουχο (εύγε Ποστ)

    όσο για τη λέξη του Ινβίκτους όταν καταφέρω να την προφέρω θα βρω και τι σημαίνει :))). το ψάχνω το θέμα.

    ReplyDelete
  15. Κυπριακόφωνε πανηγυρικά αν δεν άνοιξες λεξικό είσαι ο νικητής.

    AEnima χμμμ κάπου την έχω ξανακούσει. έκαμα καϊρέττιν νομίζω. μούμπλε μούμπλε.

    ReplyDelete
  16. Πρόταση:

    Ήρτεν ο φακκόλοος Ππάτσςος της Τταλλούς με τα τσούλλια του που έφκαλεν ζανίν που ήτουν μιτσής την ώραν που εξωτζοιμούμουν κατωθκιόν της συκαμιάς τζαι εφάτσςηεν της καυκαρημένης κκελές μου με μιαν μάλην τζαι αρώτηεν με γιατί το χωράφιν μου έν ατσάππιστον τζαι γεμάτον δρουμπκιά.

    ReplyDelete
  17. Άννοιξα λεξικόν για την ετυμολογίαν της μάλης τζαι του καυκαρώννω άρα δεν είμαι νικητής! Πόσα να αθθυμούμαι ο άδρωπος!

    ReplyDelete
  18. @Mana
    το ζανίν δεν είναι ο φόβος ειναι ο ίκτερος, η χλωμάδα

    Μεταφορικά χρησιμοποιείται ο όρος, για να δείξει την υπερβολή! Πώς λέμε "έγινε κάτασπρος από το φόβο του";

    ReplyDelete
  19. Χριστέ μου με άκουσε όλο το γραφείο από την πρόταση του Κυπριακόφωνου. δεν παίζεσαι μάγκα.

    ReplyDelete
  20. ουυυυ ήθελα να κάμω πρόταση αλλά ο εγκέφαλος μου εκάηκε (που την πυρά!)

    εγώ μόνο 2 ήξερα που την λίστα σου..εν καλά να μαθαίνουμε και τίποτε..

    ReplyDelete
  21. @Invictus: μήπως πρόκειται δια το εξάρτημαν το οποίον αναρτάτω επι του όνου ο οποίος και εγύριζεν το αλακάτιν πρός άντλησήν νερού απο πηγάδιν της τότε εποχής ?

    ReplyDelete
  22. Η Μάλη ήταν κάποτε μία Φιλιπινέζα που καθάριζε της μάνας μου.

    ReplyDelete
  23. Τζιαι ο τσιούλλος εν το κοτσιάνιασμα ενός τετραγωνακίου στον βασιλέα

    ReplyDelete
  24. @evroskarseras
    Nop!

    ReplyDelete
  25. Θα προβώ σε δεύτερη προσπάθειαν ανακοινώνοντας την δεύτερη μου απάντηση προς Ακατανίκητον και προς εμπλουτισμόν της λίστας που τόσο προσεγμένα σκάρρωσε την σήμερον η Μάνα, και λέγω:

    μήπως είναι η "σιεροκουτάλα" ;

    Εφόσον το τρίτο συνθετικό (πρόκειται δια τρισύνθετην λέξην) είναι σκούντρος.

    ReplyDelete
  26. @evroskarseras
    Ούτε η "σιεροκουτάλα" εν σωστή ερμηνεία. Εν θωρώ άλλον να προσπαθεί όμως τζαι πληγώνουμαι ανεπανόρθωτα σε βαθμό που θα αρκέψω να τρώω χέλια με νουτέλλα!

    ReplyDelete
  27. νομίζω dear εν ώρα να παραγγείλεις τζείνη τη νουτέλλα. αποκλείεται να υπάρχει τέτοια λέξη.

    ReplyDelete
  28. Άρεσε μου πολλά τούτον τον ποστ και ως παφητούα νίωθω ότι εν καθήκον μου να σας πω και εγώ 2-3 καλές λέξεις
    Κκεφκίρούα
    Καυκαρούες
    Καπουνάδα
    ( το Κ εν τυχαίο)
    και Invictus :ο σκούντρος εν ο οχτρός μεταφορικά. γιαυτό νομίζο ο evroskareras πρέπει να εκόντεψε αρκετά!

    ReplyDelete
  29. σαλάτα ρώσσικη με σίερον, αλακάτι τζιαι σκούντρο

    ReplyDelete
  30. @Πατάτα
    Η λέξη "σκούντρος" έshει πολλές ερμηνείες. Προς το παρόν ο Εύρος εν λάθος

    ReplyDelete
  31. Είδα προσεκτικά βήματα στην άμμο που έχει υπότιτλους αλλά τίποτε από τα πιο πάνω προέκυψε! Δεν πειράζει έμαθα τον κκερχανέ...

    ReplyDelete
  32. η patata με αποκάλεσεν με το ισπανικόν μου επίθετον Καρέρα. Το μιτσίν εν Γιούορο. (πέρκει να επίστεψεν τωρά)

    ρε κανεί, για περιπέζεις μας για περιπέζεις με.

    ReplyDelete
  33. Διόρθωσις: το 10. δεν είναι κυπρικαή αποκλειστικότης (εντάξει, εμείς το λέμε συκαμνιά):
    http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%83%CF%85%CE%BA%CE%B1%CE%BC%CE%BD%CE%B9%CE%AC&dq=

    Και μιας και πάτε κόντρα, εσείς γνωρίζετε τι σημαίνουν αι κάτωθι εύηχοι ηπειρώτικαι λέξεις;
    ζγκράμπια - μπρτσλιάγκα (hint: σημαίνουν το ίδιο πράγμα)

    ReplyDelete
  34. Περί σιεροαλακατόσκουντρου:

    Λοιπόν, όπως πολύ σωστά είπε ο φίλος μου ο Εύρος, η συγκεκριμένη πολυσύνθετη λέξη αποτελείται από 3 συνθετικά: σίερο, αλακάτι τζαι σκούντρος.

    σίερο
    Το σίδερο (duh!)

    αλακάτι
    Το μαγγανοπήγαδο

    σκούντρος
    Η λέξη αυτή έχει πολλές ερμηνείες. Σημαίνει "εχθρός", σημαίνει "πεισματάρης", σημαίνει "σφήνα", σημαίνει "αμπάρα της πόρτας", σημαίνει κι άλλα. Στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιείται με την έννοια της "σφήνας".

    Τουτέστιν, ο σιεροαλακατόσκουντρος είναι η σιδερένια σφήνα που χρησιμοποιούσαν για να ακινητοποιούν το μηχανισμό του αλακαθκιού!

    Χάτε, εμορφωθήκετε πάλε. Τουλάχιστον εν είσαστεν σαν τον Ομπάμαν...

    ReplyDelete
  35. ρε αμμα εκόντεψα καμπόσον την πρώτη βολαν α ? όνος = γάρος = πεισματάρης = σκούντρος.

    Κωνσταντίνε, ομολογώ πως οι λέξεις που χτίζουν την βορειοηπειρώτικη είναι όπως τις είπες εύηχες. Έτυχε να διαβάσω και να ακούσω χωρίς να ξέρω τι σημαίνουν και πραγματικά είναι σαν να ακούς την φύση να σου μιλάει. Πιστέυω έχει να κάνει με το τοπίο και την ομορφιά της φύσης ιδιαίτερα εκέι πάνω. Είναι μόνο φυσικό η φύση και οι ήχοι της να εντρυφήσουν στην ανθρώπινη τοπολαλιά. Μπράβο και ευχαριστώ σου που μου το θύμισες.

    ReplyDelete
  36. Αγαπητέ Εύρε, χαίρομαι που σας αρέσει η τραχύτης των συγκεκριμένων λέξεων (εντελώς σλαβικής προελεύσεως - πιο Σλάβος μόνον ο Στέφανος Δουσάν). Και ιδού η λύσις: αμφότεραι σημαίνουν "σκορπιός".

    ReplyDelete
  37. @Κωνσταντίνος Καντακουζηνός
    Γρυτζιελλόρος δηλαδή. Ξέρω ξέρω...σας έχω κάμψει (εζάωσα σε που θα λέγαμε και στην κυπριακήν)

    ReplyDelete
  38. Κατι έτσι ποστς εν που απολαμβάννω να θκιαβάζω :)

    ReplyDelete